24grammata e-Magazine (Language - History - Culture)

24γράμματα.

Ηλεκτρονικό περιοδικό για τη Γλώσσα, την Ιστορία και τον Πολιτισμό.

Η λέξη της εβδομάδας από τα 24γράμματα: Η ιστορία της λ. αυτόματος >automatic> auto… (από τις πιο διαδεδομένες παγκοσμίως). Γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

Παρουσίαση με λίγα λόγια: H λέξη αυτόματος [< αυτός + μάω (: σκέπτομαι)] δηλώνει το «σκέπτομαι από μόνος μου», «αφ΄εαυτού». Αρχικά, προσδιόριζε οτιδήποτε κινείται δίχως την άμεση ανθρώπινη παρέμβαση, τον αυτοματισμό, το ρομπότ . Θα εκπλαγείτε, όμως, όταν θα διαβάσετε ότι ο όρος με τη σημασία του ρομπότ αναφέρεται για πρώτη φορά στην Ιλιάδα (Σ, 376): « Ο Ήφαιστος ...έφτιαχνε τρίποδες...και έβαζε κάτω από του καθενός τον πάτο μαλαματένιες ρόδες για να τρέχουν μόνοι τους (στο πρωτότυπο: “αυτόματοι”) στη συγκέντρωση των Θεών και ύστερα πάλι να γυρίζουν σπίτι» 24γράμματα

Το 1589 ένας καθολικός ιερέας, ο Baldo Beraldino , θα διασώσει, στη Λατινική γλώσσα, την πραγματεία του Ήρωνος του Αλεξανδρέα «περί αυτοματοποιητικής». Ποιος ήταν ο Ήρων; Περίφημος μηχανικός που έζησε, ίσως, τον α΄αιωνα, στην Αλεξάνδρεια. Διηύθυνε το πρώτο συστηματικό “Πολυτεχνείο” του κόσμου (την Ανώτατη Τεχνική Ελληνική Σχολή). Στο έργο του «αυτοματοποιητική» ερευνά την υδροστατική αλλά και την πίεση των ατμών ως κινητήρια δύναμη. Αναφέρει την κατασκευή αυτομάτου μηχανήματος σε ναό που ανοιγόκλεινε τις πόρτες (πότε σας είπαν ότι ανακαλύφθηκε η ατμομηχανή; Το 1690; Από τον Παπέν ; ...για να το ξανασκεφτείτε)..

Πάντως, η χρήση της λέξης (ως μηχανικός όρος) ήταν περιορισμένη, αφού περιορισμένη ήταν και η μηχανολογία. Το 1816, ο όρος «ξεθάβεται» από τον συγγραφέα Ε.Τ.Α. Hoffmann (1776-1822) που σημειώνει επιτυχία με το “Die Automaten” (πρόκειται για μηχανική κούκλα, ρομπότ) και επανεντάσσει τον ξεχασμένο ελληνικό όρο στους Δυτ. Ευρωπαίους. 24γράμματα Είναι η εποχή των πρώτων ατμομηχανών. Η λέξη αυτόματος γίνεται της μόδας για να προσδιορίσουν τις νέες μηχανικές-«ρομποτικές» ανακαλύψεις, «τα μηχανήματα του διαβόλου». Έτσι, δημιουργήθηκαν οι νέες λέξεις παγκόσμιας εμβέλειας, όπως: γαλλ.: automatisation, αγγλ.: automatic, ιταλ.: automatico . Στην Αμερική θα φτάσει ως automatization, αλλά κάποιος διοικητής της Ford θα το περικόψει και το 1945 θα εμφανιστεί για πρώτη φορά ως automation. Ως συγκοπτόμενη λέξη διατηρήθηκε σ’ όλες τις γλώσσες με τη μορφή: auto…

Αν η σκέψη σας οδηγήθηκε στο αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων, καλό είναι να προσέξετε ότι δεν υπάρχει σειρ(ε)ιακό κιβώτιο, αλλά μόνο σειραϊκό (έχει, δηλαδή, στη σειρά, serial, τις ταχύτητες). 24γράμματα

1. Η λέξη είναι τσέχικη : ρομπότ < robota (: εργασία). Σχηματίστηκε από τον τσέχο συγγραφέα Capek στο μυθιστόρημα: Rossum’s Universal Robot

2. Η λέξη «αυτόματος» αναφέρεται, επίσης: Ιλιάδα (Ε,711). Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία (8,5). Ευριπίδης, Ιφιγένεια εν Ταύροις, 1166

3. Μετάφραση: Κομνηνού - Κακριδή. Αναλογιστείτε για λίγο: τι είδους φαντασία διέθετε ο Όμηρος; Ή, μήπως, δεν είναι αποκύημα της φαντασίας του;

4. Degli automati, di Herone Alessandrino, μετ. Στα λατ. Baldo Berardino, abate di Guastalla, Venetia, 1589

5. Denis Papin (1647–1713). H ατμοσφαιρική μηχανή του Παπέν αξιοποιεί την πίεση του ατμοσφαιρικού αέρα (όχι, ακριβώς, του ατμού). Περισσότερα, καθώς και η μετάφραση του άρθρου σε 3 γλώσσες, στα 24γράμματα

 

1070 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα/

Δωρεάν ebooks (προστέθηκαν νέα ebooks) / Θεματική Βιντεοθήκη (ιστορία-τέχνη-επιστήμες) 24γράμματα

 

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com. Μπορείτε να εγγραφείτε για να ενημερώνεστε για τα εβδομαδιαία ανανέωση από τα 24γραμματα, στη διεύθυνση http://24grammata.com/?page_id=6. Αν δεν επιθυμείτε να λαμβάνετε ενημερωτικά μηνύματα, μπορείτε να επιβεβαιώστε ότι θέλετε να αφαιρέσετε το email σας από την ενημερωτική λίστα στέλνοντας ένα email στο unsubscribe@24grammata.com με τίτλο “Διαγραφή” ή “Unsubscribe”.

24γραμματα© 2011. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

 

 

 

24grammata e-Magazine (Language - History - Culture)

24γράμματα.

Ηλεκτρονικό περιοδικό για τη Γλώσσα, την Ιστορία και τον Πολιτισμό.

Η λέξη της εβδομάδας από τα 24γράμματα: Πλαγκτόν: η ιστορία της λέξης.

Παρουσίαση με λίγα λόγια: Δαιμόνιος τηλεοπτικός ρεπόρτερ απεφάνθη: “το πλαγκτόν είναι μία ξένη λέξη, που καθιερώθηκε στη χώρα μας, επειδή έτσι ονομάζεται ένας ήρωας από τη σειρά του Μπομπ Σφουγγαράκη”. Με την ελπίδα ότι θα περιοριστούν τέτοια “μαργαριτάρια”, ας ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα 24γράμματα :

Η ελληνική λέξη το πλαγκτόν (γεν: του πλαγκτού, δίχως πληθυντικό) είναι το ουδέτερο του επιθέτου της αρχαίας ελληνικής λέξης πλαγκτός (< πλάζομαι < πλανώμαι) και σημαίνει “ο περιπλανώμενος”, “ο φερόμενος εδώ και εκεί”. Μάλιστα, στα Αρχαία Ελληνικά απαντάται και η λέξη η πλαγκτοσύνη (: περιπλάνηση), ομόρριζα: πλήττω, πλήγμα, πληγή και πιθ. Συμπληγάδες. Μόνο και μόνο από τη σημασία της λέξης καταλαβαίνουμε ότι ως πλαγκτόν, ή ως plankton, δηλώνεται το σύνολο των εμβίων οργανισμών, φυτικών και ζωικών, οι οποίοι πλέουν παθητικά εντός των υδάτων και παρασύρονται από τα ρεύματα. Το πλαγκτόν είναι η βασική τροφή των ψαριών και τροφοδοτεί ασταμάτητα όλους τους υδρόβιους οργανισμούς. Για την Ιστορία της λέξης αναφέρουμε ότι πρώτος που καταγράφει την ύπαρξη του αόρατου, δια γυμνού οφθαλμού, πλαγκτού είναι ο Ολλανδός Anton van Leewenhoek, το 1676, όταν έκανε την πρώτη μικροσκοπική ανάλυση ύδατος. Παρατήρησε κάτι «περίεργα κινούμενα σχήματα» αλλά ούτε και ο ίδιος μπορούσε να υποπτευτεί τη σημασία τους στην τροφική αλυσίδα. Διακόσια χρόνια, αργότερα, ο Γερμανός Victor Hensen (1835-1924), ο ίδιος θα πλάσει και τη λέξη οικολογία, θα δανειστεί μία ελληνική λέξη για να αποκαλέσει αυτά τα «περίεργα σχήματα» ως plankton. Στην Ελληνική Γλώσσα θα φτάσει ως αντιδάνειο (Γιώργος Δαμιανός). Περισσότερα, καθώς και η μετάφραση του άρθρου σε 4 γλώσσες, στα 24γράμματα

Έκτακτο αφιέρωμα στην Οικολογία

(28 μοναδικά άρθρα, στις 2 πρώτες σελίδες του 24grammata.com)

 

1024 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα/

Δωρεάν ebooks (προστέθηκαν 40 νέα ebooks)/ Θεματική Βιντεοθήκη 24γράμματα

 

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com. Μπορείτε να εγγραφείτε για να ενημερώνεστε για τα εβδομαδιαία ανανέωση από τα 24γραμματα, στη διεύθυνση http://24grammata.com/?page_id=6. Αν δεν επιθυμείτε να λαμβάνετε ενημερωτικά μηνύματα, μπορείτε να επιβεβαιώστε ότι θέλετε να αφαιρέσετε το email σας από την ενημερωτική λίστα στέλνοντας ένα email στο unsubscribe@24grammata.com με τίτλο “Διαγραφή” ή “Unsubscribe”.

24γραμματα© 2011. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

24grammata e-Magazine (Language - History - Culture)

24γράμματα.

Ηλεκτρονικό περιοδικό για τη Γλώσσα, την Ιστορία και τον Πολιτισμό.

Η λέξη της εβδομάδας από τα 24γράμματα: Ποια η σχέση ανάμεσα στο χάος, το γκάζι, και την γκαζόζα;

Παρουσίαση με λίγα λόγια: Η λέξη γκάζι παράγεται από την αρχαία ελληνική λέξη Χάος. Παράξενο; Όχι και τόσο, αρκεί να ακολουθήσετε τα απλά μαθήματα μυθολογίας: Κατά τον Ησίοδο , το χάος ορίζεται η πρωτογενής αρχή, όχι όμως ως αφηρημένη έννοια αλλά ως σκοτεινός χώρος γεμάτος νέφη. Αντίθετα, η ορφική κοσμογονία παραδέχεται το χάος ως δεύτερη αρχή του κόσμου μετά το Χρόνο. Ο Πλάτων αναφέρει ότι από το Χάος γεννήθηκε ο Έρωτας (φτυστός ο πατέρας του, αυτός ο Έρωτας). 24γράμματα

Καλά όλα αυτά, θα έλεγε κάποιος. Αλλά, τι σχέση έχουν με το γκάζι;

Μέχρι το 1640 απολύτως καμία. Τη χρονιά εκείνη, ένας ιδιοφυής Φλαμανδός «χημικός», ο Βαν Χέλμοντ (Johann Batista Helmont, 1577- 1644) πέτυχε την παρασκευή καύσιμου μείγματος αερίων (μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα CO, CO2, το αδέσμευτο αέριο, gas sylvestre). Μόνο που, ακόμα, δεν ήξερε πως να το ονομάσει. Δανείστηκε, λοιπόν, την ελληνική λέξη χάος, για να δηλώσει την άμορφη και απροσδιόριστη μάζα του αερίου (gas), γιατί κάπως έτσι φανταζόταν ότι ήταν και το χάος (χάος >caos > gaos > gas) . Στη συνέχεια παρήχθησαν όλες οι λέξεις που αναφέρονται στο αέριο > γκαζ, γκαζιέρα, γκαζάκι, γκαζάδικο αλλά και τα αεριούχα ποτά όπως η γκαζόζα (24γράμματα).

Τώρα, πώς από το αέριο (gas) οδηγηθήκαμε στο γκάζι του αυτοκινήτου (γκαζώνω, γκαζωμένος, η γκαζιά, τα γκάζια); Γι αυτό ευθύνονται τα γκαζοζέν (gazogene) αυτοκίνητα που είχαμε στη χώρα μας, κατά τη γερμανική κατοχή (έκαιγαν gas, λόγω έλλειψης πετρελαίου). Έτσι, δίνω gas στη μηχανή ισοδυναμούσε με το δίνω καύσιμο στη μηχανή για να επιταχυνθεί.

Ησίοδος, θεογονία,116.

Πλάτων, Συμπόσιο 178. Αναφορά της λ. χάος ως νεφελώδες αέριο γίνεται και στους : Αριστοφάνη (Όρνιθες, 192, 1218), Βιργίλιο (Ecloghe,VI,31), Οβίδιο (Metamorfosi), αλλά και στο κατα Λουκάν Ευαγγέλιον ( 16, 26).

J. B. Van Helmont, Ortus medicinae, Amsterdam 1652. Στις σελίδες 59, 86 αναλαμβάνει την πατρότητα του όρου και παραδέχεται τη σχέση με τη λ. Χάος. Το κείμενο στα λατινικά : halitum illum, gas vocavi, non longe a chaos veterum secretum.

Διαβάστε στα 24γράμματα για την περίεργη ιστορία της λέξης χάος, καθώς και τη σχετική βιβλιογραφία (Γιώργος Δαμιανός).

 

Θεματική Βιντεοθήκη: Απολαύστε τα βίντεο γύρω από

την Ιστορία, την Τέχνη, τις Eπιστήμες και τις ταινίες μικρού μήκους

(αυστηρή επιλογή με την εγγύηση του 24grammata.com)

 

933 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα/ Δωρεάν ebooks

 

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com. Μπορείτε να εγγραφείτε για να ενημερώνεστε για τα εβδομαδιαία ανανέωση από τα 24γραμματα, στη διεύθυνση http://24grammata.com/?page_id=6. Αν δεν επιθυμείτε να λαμβάνετε ενημερωτικά μηνύματα, μπορείτε να επιβεβαιώστε ότι θέλετε να αφαιρέσετε το email σας από την ενημερωτική λίστα στέλνοντας ένα email στο unsubscribe@24grammata.com με τίτλο “Διαγραφή” ή “Unsubscribe”.

24γραμματα© 2011. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

24grammata e-Magazine (Language - History - Culture)

24γράμματα.

Ηλεκτρονικό περιοδικό για τη Γλώσσα, την Ιστορία και τον Πολιτισμό.

Η λέξη της εβδομάδας από τα 24γράμματα: Το γάλα και ο γαλαξίας

Παρουσίαση με λίγα λόγια: η λέξη γαλαξίας παράγεται από τη λ. γάλα και αυτό γιατί στην αρχαιότητα θεωρούσαν ότι είναι από γάλα (ή μοιάζει με γάλα) ο νεφελώδης λευκάζων κύκλος που περιβάλλει τον ορίζοντα. Ο μύθος που εξηγεί και την ετυμολογία του γαλαξία είναι αυτός της Ήρας, η οποία θήλαζε τον Ηρακλή για να γίνει αθάνατος. Όταν, όμως, ανακάλυψε την απάτη του Δία διέκοψε απότομα το θηλασμό και το γάλα της χύθηκε στο σύμπαν. Ο ίδιος ο Πλούταρχος (περί των αρεσκ. τοις φιλοσόφ. 892e) δίνει την ετυμολογική ερμηνεία του γαλαξία: «δια δε τη λευκόχροιαν γαλαξίας ονομαζόμενος». Στα μάτια των αρχαίων φάνταζε ένας δρόμος που οδηγεί στο μυστήριο. Οι μύθοι θέλουν τη «φωτεινή οδό» να είναι δημιούργημα του Ηλίου, λόγω της αρχικής καθημερινής πορείας του («ηλιακόν δρόμον»). 24γράμματα Άλλοι μύθοι θέλουν την «αστερόσκονη» του γαλαξία («την οδόν του Φαέθοντος») ως αποτέλεσμα της καταστροφικής αρματηλασίας του Φαέθοντος (Διόδωρος, Ε, 23). Οι Λατίνοι επηρεασμένοι από τον ελληνικό όρο θα αποκαλέσουν τον «γαλαξία κύκλο» ως via lactea (: γαλακτική οδό, αγγλ.: milky way). Ο Οβίδιος, Metamorfosi Ι, 168 , πιστεύει ότι η οδός αυτή οδηγεί στο ανάκτορο του Διός. Η γαλακτική οδός είναι κάτι που ερεθίζει τη φαντασία των αρχαίων. Τους φαντάζομαι να αναρωτιούνται: «που οδηγεί αυτός ο δρόμος;», «τί υπάρχει πίσω απ΄εκεί;» Βλέπετε είναι αδύνατον να μην είχαν και τότε τους «ουφολόγους» τους. Η χριστιανική φαντασία θα οικειοποιηθεί το μύθο του Γαλαξία και αποφασίζει ότι είναι ο δρόμος των Αγίων: «το ζωνάρι της Παναγιάς», «ο Ιορδάνης ποταμός» και για τους ρωμαιοκαθολικούς είναι ο δρόμος που περπατά ο San Giacomo. Στη λαϊκή παράδοση περιγράφεται ως «του παπά ή του κουμπάρου τα άχυρα». Ο όρος πέρασε αυτούσιος η μεταφρασμένος σε όλες τις γλώσσες της Εσπερίας: Αγγλικά: galaxy ή Milky way, Ιταλικά: galassia ή via lactea, Γαλλικά: Galaxie ή voie lactee, Γερμανικά: Galaxie ή Milchstrasse. Διαβάστε στα 24γράμματα για την περίεργη ιστορία της λέξης γαλαξίας, καθώς και τη σχετική βιβλιογραφία (Γιώργος Δαμιανός).

Για περισσότερα στο: 24grammata.com

 

910 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα/ Δωρεάν ebooks

 

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com. Μπορείτε να εγγραφείτε για να ενημερώνεστε για τα εβδομαδιαία ανανέωση από τα 24γραμματα, στη διεύθυνση http://24grammata.com/?page_id=6. Αν δεν επιθυμείτε να λαμβάνετε ενημερωτικά μηνύματα, μπορείτε να επιβεβαιώστε ότι θέλετε να αφαιρέσετε το email σας από την ενημερωτική λίστα στέλνοντας ένα email στο unsubscribe@24grammata.com με τίτλο “Διαγραφή” ή “Unsubscribe”.

24γραμματα© 2010. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

 

 

24grammata e-Magazine (Language - History - Culture)

24γράμματα.

Ηλεκτρονικό περιοδικό για τη Γλώσσα, την Ιστορία και τον Πολιτισμό.

Η λέξη της εβδομάδας από τα 24γράμματα: Καλικάντζαρος

Παρουσίαση με λίγα λόγια: Μία από τις πιο γνωστές λαϊκές δοξασίες είναι αυτή των καλικαντζάρων. Σ' ολόκληρη την Ελλάδα, από τα Χριστούγεννα έως την παραμονή των Φώτων, υπήρχε ο θρύλος των Καλικαντζάρων. Κατά τη λαϊκή φαντασία, είναι «μαυριδεροί με κόκκινα μάτια, με τρίχινα πόδια, με χέρια σαν της μαϊμούς κι έχουν όλο το κορμί τους τριχωτό. Μπαίνουν στα σπίτια και τρώνε τις τηγανίτες και τα γλυκά».24grammata.com Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ετυμολογική εξήγηση της λέξης καλικάντζαρος. Οι πιο γνωστές απ αυτές είναι:

α) από το καλός + κάνθαρος (: το σκαθάρι, scarabaeus pilularius) > καλικάνθαρος (με αυτή την άποψη συμφωνούν οι περισσότεροι: Κοραής, Κουκουλές, Μπούντουρας Boll).

β) Ο Ν. Πολίτης μεταφέρει την λαϊκή εκδοχή ότι οι Καλικάντζαροι είναι βρικόλακες Ατσιγγάνων: (Κάλι +Γάντζαροι)

γ) από τη λατινική λέξη caligatus > καλίγατος

δ) από το “καλός + κένταυρος”, κατά τον Lawson

ε) από το “λύκος + κάνθαρος” ή από το “καλός + τσαγγίον” ή από το “καρκάντζι” (: ο τσουρουφλισμένος)

Γιώργος Δαμιανός

 Για περισσότερα στο: 24grammata.com

Αποκτήστε ΔΩΡΕΑΝ το “Μόνον της ζωής του ταξίδιον” του Γ. Βιζυηνού

και άλλα 50 ψηφιακά βιβλία, αυστηρά επιλεγμένα από τα 24grammata.com (free ebooks)

Διαβάστε, επίσης,

Γιατί γιορτάζουμε τα Θεοφάνια στις 6 Ιανουαρίου;

Το εθιμικό ποδαρικό της Πρωτοχρονιάς

Οι καλικάντζαροι σε 10 διαφορετικά μέρη του Ελληνισμού

Τα ενδύματα των Βυζαντινών

Η Παναγία στο Ισλάμ

Πάρος, η λατρεμένη

και πολλά νέα άρθρα

 

890 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα

 

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com. Μπορείτε να εγγραφείτε για να ενημερώνεστε για την εβδομαδιαία ανανέωση από τα 24γραμματα, στη διεύθυνση http://24grammata.com/?page_id=6. Αν δεν επιθυμείτε να λαμβάνετε ενημερωτικά μηνύματα, μπορείτε να επιβεβαιώσετε ότι θέλετε να αφαιρέσετε το e-mail σας από την ενημερωτική λίστα στέλνοντας ένα e-mail στο unsubscribe@24grammata.com με τίτλο “Διαγραφή” ή “Unsubscribe”.

24γραμματα© 2010. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα